Kleszcz to mały pajęczak, który może przenosić choroby na ludzi. Kleszcze mogą być trudne do zidentyfikowania, ponieważ szukają żywicieli na różnych etapach rozwoju, a ich larwy i nimfy mogą być bardzo małe. Kiedy kleszcz już ugryzł żywiciela i wyssał krew, najłatwiej jest zidentyfikować go jako dorosłego osobnika. Jak więc wygląda kleszcz i jak skutecznie się przed nim chronić? W poniższym artykule wyjaśniamy, jakie choroby przenoszą te z pozoru niegroźne pajęczaki i dlaczego należy unikać z nimi kontaktu.
Charakterystyka kleszczy – wygląd, długość życia, miejsca bytowania
Charakterystyczny sposób, w jaki kleszcze atakują swoich żywicieli, uczynił je jednymi z najbardziej znanych pajęczaków. Przyczepiają się do skóry ssaków, w tym ludzi, i pozostają tam przez dłuższy czas, wysysając krew i powiększając się. Oprócz boreliozy i kleszczowego zapalenia mózgu mogą również przenosić inne szkodliwe choroby. W Polsce występuje 21 różnych gatunków kleszczy, z których dwa najbardziej rozpowszechnione to kleszcz pospolity i kleszcz łąkowy.
Kleszcze przechodzą przez szereg etapów rozwojowych, zanim osiągną dojrzałość (imago). Te pajęczaki mogą powodować choroby potencjalnie śmiertelne na każdym etapie życia z powodu przenoszonych, groźnych chorób. Kleszcze muszą spożywać krew, aby przejść do kolejnych etapów rozwoju – od larwy po dorosłego osobnika.
Larwy kleszczy mogą mieć zaledwie 0 mm długości i sześć nóg, co sprawia, że łatwo je przeoczyć na skórze. Larwa kleszcza początkowo wydaje się być małą, ciemną kropką. Ze względu na alergeny w ślinie pajęczaka, jeśli ugryzie człowieka, w miejscu ukąszenia może powstać niewielka ilość stanu zapalnego. Po ugryzieniu przez larwę, nimfę lub dorosłego kleszcza, czasami może wystąpić podobna reakcja alergiczna – która nie jest tym samym, co rumień wędrujący. Cykl życiowy kleszcza trwa średnio dwa lata, ale w przypadku spotykanego w Polsce kleszcza pospolitego może trwać nawet do trzech lat. Na długość tego cyklu mają wpływ czynniki środowiskowe.
Po larwie nimfa kleszcza jest drugim etapem rozwoju tego pajęczaka. Nimfa, która ma około 1 punkt 4 mm długości i osiem nóg, jest większa niż larwa. Jest brązowo-czarna i przypomina dorosłego kleszcza, ale jest trudniejsza do wykrycia, co czyni ją potencjalnie bardziej niebezpieczną dla ludzi. Pajęczaki te mogą osiągnąć dorosłość o długości kilku milimetrów; samce mogą mierzyć od 2 do 3 mm, a samice od 3 do 4 mm.
Kleszcze pasożytują na kręgowcach i przenoszą szkodliwe choroby. Istnieją trzy różne rodziny tych pajęczaków.
Choroby przenoszone przez kleszcze
- Kleszcze mogą przenosić wiele różnych chorób, w tym:
- chorobę Lyme - spowodowaną przez bakterię Borrelia burgdorferi,
- kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) - wirusowe zapalenie mózgu,
- babeszjozę - chorobę wywołaną przez pierwotniaki z gatunku Babesia,
- anaplazmozę - chorobę wywołaną przez bakterie z gatunku Anaplasma,
- Krym-Kongo gorączkę krwotoczną - wirusową chorobę zakaźną,
- gorączkę Q - bakteryjną chorobę zakaźną,
- tularemię - chorobę wywołaną przez bakterie Francisella tularensis,
powikłania po ukłuciu kleszcza - związane z zakażeniem riketsjami, bartonellami i innymi mikroorganizmami.
Ważne jest, aby uważać na objawy chorób przenoszonych przez kleszcze po każdym pobycie na terenach, gdzie występują te owady i zwracać uwagę na ewentualne zmiany w zdrowiu. Jeśli podejrzewasz, że możesz być zakażony, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Jak chronić się przed kleszczami?
Aby chronić się przed kleszczami, należy przestrzegać kilku prostych zasad. Unikać obszarów, gdzie pajęczaki te są powszechne, zwłaszcza w okresie letnim, kiedy jest ich najwięcej. Należy unikać lasów, łąk, parków i innych obszarów z dużą ilością roślinności. Zakładać jasne, odsłonięte ubrania i buty z grubą podeszwą, co ułatwi wykrycie kleszcza na ciele. Na skórę i ubranie stosować środki odstraszające kleszcze, zawierające DEET, IR3535 lub permetrynę. Regularnie kontrolować skórę i włosy po pobycie na świeżym powietrzu i usuwać kleszcze jak najszybciej. Usuwać środowiska, w których kleszcze żyją, takie jak gęsta roślinność, stosy liści, kora drzew i inne miejsca, w których mogą się ukrywać.
Pracownicy leśni, myśliwi i osoby, które często przebywają na wolnym powietrzu, powinny stosować specjalistyczne odzież i środki ochrony osobistej, takie jak kombinezony i rękawice. Należy także dbać o higienę zwierząt domowych, szczególnie psów, którzy są narażeni na ukąszenia przez kleszcze. Pamiętaj, że usuwanie kleszcza jak najszybciej po jego ukąszeniu jest bardzo ważne, aby zmniejszyć ryzyko zakażenia chorobą przenoszoną przez te pajęczaki. Jeśli podejrzewasz, że zostałeś ukąszony i występują u Ciebie pierwsze objawy choroby, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Skuteczne preparaty w walce z kleszczami
Na rynku dostępne są różne preparaty na kleszcze, które pomagają zabezpieczyć się przed ukąszeniami i zakażeniami oraz chorobami przenoszonymi przez te owady. Najskuteczniejsze preparaty na kleszcze zawierają substancje odstraszające lub zabijające je. Środki odstraszające kleszcze zawierają DEET, IR3535 lub permetrynę, które odstraszają pajęczaki od ludzi i zwierząt. Środki te są dostępne w postaci sprayu, żelu, kremu lub płynu i powinny być stosowane na skórę lub ubrania przed wyjściem na zewnątrz.
Środki zabijające kleszcze zawierają permetrynę lub deltametrynę, które zabijają je, gdy przylegają do skóry lub ubrań. Środki te są dostępne w postaci sprayu, aerozolu lub impregnatu do ubrań i powinny być stosowane na odzież, buty i sprzęt przed wyjściem na zewnątrz. Ważne jest, aby przestrzegać zaleceń producenta i stosować preparaty zgodnie z ich przeznaczeniem. Nie należy stosować zbyt dużych ilości środków odstraszających lub zabijających kleszcze, ponieważ mogą one być szkodliwe dla zdrowia. Należy również pamiętać, że żaden środek nie jest w 100% skuteczny i zawsze należy dokładnie sprawdzać skórę i ubranie po pobycie na zewnątrz.
